یکی از بزرگترین دستاوردهای علمی بشر در طول تاریخ که توانسته است نقش مهمی در علم پزشکی برای تشخیص و شناسایی بسیاری از بیماری‌‌ها و ناهنجاری‌ها داشته باشد، سونوگرافی است. سونوگرافی را می توان پروسه‌ای معرفی کرد که طی آن تصاویری از بافتهای مختلف و همچنین ارگان‌ها و اندام‌های داخلی بدن فرد به وسیله امواج صوتی فراهم می آورد. لازم به ذکر است که تصاویر حاصل بعد از فرایند شکل گیری و تکامل به دستگاه مربوطه ارسال شده و در نهایت با پردازشی که بر روی آن از طریق دستگاه انجام می‌شود، تصویر مورد نظر قابل مشاهده می‌شود.
در حال حاضر سونوگرافی معمولی یا دو بعدی که تصاویر سیاه و سفید را در اختیار پزشک قرار می‌دهد، یک روش بی‌خطر تصویربرداری در دوران بارداری است؛ البته مادران باردار نباید در خصوص انجام چنین سونوگرافی‌هایی هم اصرار بی مورد داشته باشند و باید طبق تشخیص پزشک انجام شود. سونوگرافی دو بعدی معمولا برای تایید ضربان قلب، تخمین سن بارداری، تعیین موقعیت جنین، تشخیص حاملگی خارج از رحمی و ناهنجاری‌های احتمالی کاربرد دارد امواج صوتی با زوایای مختلف به بدن جنین تابانده می‌شود و انعکاس این امواج با کمک نرم‌افزارهای پیشرفته رایانه‌ای تصاویری در سه جهت طول، عرض و عمق تولید می‌کند.
اسکن سه بعدی با استفاده از امواج فراصوت و نرم‌افزار تصویری، تصاویر کاملا واضح و روشن از جنین ارائه می کند. اسکن ۳ بعدی تصاویری از نوزاد را در ۳ بعد نشان می‌دهد. بدون شک این حالت بسیار هیجان انگیز است چون اغلب مادرانی که سونوگرافی دو بعدی انجام می‌دهند از دیدن تصویر سیاه و سفید و تا حدودی تار ناامید می‌شوند. با اسکن ۳ بعدی شما پوست جنین را می‌بینید نه اندام داخلی اش را. حتی شما می توانید شکل دهان و بینی او را ببینید و قادر به تشخیص خمیازه کشیدنش باشید.
سیستم اولتراسوند سه بعدی میتواند در هر مقطع زمانی حاملگی در کنار تصاویر دو بعدی مورد استفاده قرار گیرد. سیستم سه بعدی هم مانند سونوگرافی دو بعدی بدون درد و غیر تهاجمی است.
زمانی که مشکلی در ارتباط با جنین توسط سیستم اولتراسوند دو بعدی تشخیص داده می‌شود و پزشک نیاز به تعیین و تشخیص اختلال دارد، تصاویر واضح و با جزئیات اولتراسوند سه بعدی در این باب بسیار ارزشمند می‌باشد. این تصاویر در هنگام رویت ابنورمالی های مغز، ضایعه مادرزادی ستون فقرات و کام شکافته یا زبان شکافته، قلب و سایر اندام‌های داخلی به کار می‌روند.
این تصاویر، به والدین منتظر کمک می‌کند تا متوجه ابنورمالی‌ها گردند و بتوانند انتخاب درستی برای فرزندشان داشته باشند و همچنین پزشکان می‌توانند برای درمان بلافاصله بعد از تولد برنامه ریزی کنند؛ اما به هر حال این تکنولوژی به تازگی مسیر رشد و پیشرفت خود را آغاز کرده است.
در این سونوگرافی می‌توان تمام ارگان‌های جنین از سر تا نوک انگشت‌ها را دید و به صورت دقیق قابل بررسی است. این سونوگرافی به منظور بررسی مشکلات آناتومیک و ناهنجاری‌ها از حدود هفته ۱۸ تا ۲۲ انجام می‌شود. بسیاری از والدین دوست دارند تمام جزئیات را در مورد شکل جنین بدانند. ولی باید حتما با تجویز پزشک و در بازه زمانی حدود هفته ۳۰ تا ۳۵ انجام شود چون در هفته‌های آخر به دلیل اینکه سایز بچه تغییر می‌کند و بزرگ‌تر می‌شود و سایز سرش تغییر می‌کند، جنین به خوبی نشان داده نمی‌شود.
سیستم سونوگرافی سه بعدی هیچگونه تابش یا اشعه x را شامل نمی‌گردد و برای مادر و فرزند بی‌خطر می‌باشد.
سونوگرافی چهار بعدی حرکات جنین را داخل رحم نشان می دهد. در واقع در این سونوگرافی می‌توانید خمیازه کشیدن یا لبخند زدن جنین را در لحظه مشاهده کنید.
گزارش‌ها نشان می‌دهند جنین‌هایی که به هر دلیلی بعد از انجام سونوگرافی‌های سه یا چهار بعدی رنگی، سقط شده‌اند در زیر پوستشان حبابهای هوا مشاهده شده و تاولهای پوستی داشته‌اند.
در مطالعات مختلف ثابت شده به دلیل انرژی بسیار بالا امکان بروز آسیب جدی به حلزون شنوایی جنین نیز وجود دارد.
در حال حاضر به دلیل عدم آگاهی نسبت به خطرات جدی این نوع سونوگرافی‌ها، مادران اغلب برای تعیین جنسیت جنین با تهیه عکس سه بعدی جهت استفاده در آلبوم وی، اقدام به انجام این سونوگرافی‌ها می‌کنند که هیچگونه کاربرد علمی ندارد.
استفاده از روش سونوگرافی سه‌بعدی در موارد غیر ضروری ضمن احتمال آسیب به جنین باعث اتلاف وقت و تحمیل هزینه مالی فراوان به بیماران می‌شود؛ چرا که این نوع سونوگرافی مشمول بیمه نمی‌شود و به دلیل گران بودن آن، تنها هدر دادن پول است.
نویسنده
-
کارشناس رادیولوژی از دانشگاه علوم پزشکی کرمان
مدرس دانشگاه علوم پزشکی کرمان
جدیدترین مطالب
MRI۱ آبان ۱۳۹۷بارداری و ممنوعیت انجام ام‌آر‌آی
طب سنتی۲۶ مهر ۱۳۹۷فصل پاییز را به سلامت سپری کنید!
MRI۲۳ مهر ۱۳۹۷ملاحظات ایمنی قبل از انجام ام‌آر‌آی
زیبایی و شادابی۲۸ مرداد ۱۳۹۷چگونه چشمان زیبایی داشته باشیم؟